Tykocin – wyjątkowe miasto na Podlasiu
Wyjątkowa zabudowa rynku, zamek inny niż wszystkie i… bociany. Co łączy te elementy? Kto kiedykolwiek podróżował na Podlasie, ten szybko skojarzy – Tykocin! Co to właściwie za miejsce i dlaczego warto się tam wybrać?
Tykocin jest miastem położonym jest w województwie podlaskim, około 30 kilometrów na zachód od Białegostoku. Leży w Kotlinie Biebrzańskiej nad Narwią. Jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Tykocin.
Początki miasta
Początki Tykocina sięgają XI wieku, kiedy to na terenach nieopodal Białegostoku powstał gród mazowiecki. Historycy zgodnie twierdzą, że pierwsza osada uformowała się w miejscu przeprawy przez Narew w celu skrócenia szlaku handlowego z Wilna oraz leżącego na terytorium dzisiejszej Białorusi Połocka w kierunku Krakowa i Poznania. Ponieważ był to wówczas teren przygraniczny pomiędzy Mazowszem a Wielkim Księciem Litewskim, osada zyskała znaczenie strategiczne i prędko się rozwijała.
Znana nam dzisiaj nazwa Tykocin pojawiła się w źródłach historycznych około 1414 roku. Zaledwie dekadę później, w 1425 roku Tykocin uzyskał prawa miejskie z rąk księcia mazowieckiego Janusza I Starszego. Przez lata, wraz ze zmianami politycznymi, Tykocin przechodził z rąk do rąk i zmieniał właścicieli. W 1542 roku stał się własnością króla Zygmunta Augusta, zaś w 1569 roku został ponownie włączony do ziem polskich.
Żydzi w Tykocinie
Ogromny wpływ na rozwój miasta mieli Żydzi. Pierwszy osadnicy żydowscy przybyli na te ziemie w 1522 roku na zaproszenie Olbrachta Gasztołda, kanclerza wielkiego litewskiego, któremu zależało na ożywieniu handlu. Wierzył on, że osiągnie swój cel właśnie z pomocą żydowskich kupców. Z rąk Stefana Batorego otrzymali oni prawo osadnictwa. W 1642 roku na miejscu starej bożnicy wzniesiono synagogę, która zachowała się do dzisiaj i stanowi jeden z najważniejszych zabytków Tykocina.
Społeczność żydowska wniosła bardzo wiele w rozwój miasta. Żydzi swoją pracowitością i umiejętnościami sprawili, że znacznie rozwinął się handel oraz rzemiosło. W 1800 roku mieszkańcy pochodzenia żydowskiego stanowili ok. 70% ludności Tykocina.
Tykocin – zamek
Każdy, kto miał okazję przejeżdżać przez Tykocin, od razu zwrócił uwagę na znajdujący się przy głównej drodze ceglany zamek. Owa droga jest brukowana, co zmusza kierowców do zmniejszania prędkości i zachęca do rozglądania się. A jest na co patrzeć!
Zamek w Tykocinie jest położony na prawym brzegu Narwi. Pierwotnie na tym miejscu stała drewniana warownia, którą wzniósł prawdopodobnie Jan Gasztołd. Jego potomkowie zarządzali ziemią wraz ze stojącymi na niej zabudowaniami aż do 1542 roku, kiedy to ród Gasztołdów wymarł, zaś teren wszedł do majątku prywatnego Zygmunta I Starego, a następnie jego syna, Zygmunta II Augusta.
Znacząca rozbudowa zamku nastąpiła właśnie za panowania króla Zygmunta II Augusta, który uczynił go swoją rezydencją zawierającą arsenał konny, skarbiec i bibliotekę. On też, właśnie na zamku w Tykocinie, ustanowił pierwsze i najważniejsze oznaczenie państwowe – Order Orła Białego.
Co ciekawe, gdy ostatni z dynastii Jagiellonów zmarł w 1572 roku w pobliskim Knyszynie, jego ciało przewieziono do zamku w Tykocinie. Tam miało czekać na wybór nowego króla i wyznaczenie daty pogrzebu. I czekało… ponad rok.
W 1655 roku, podczas potopu szwedzkiego, kiedy zamek oblegały wojska konfederacji tyszowieckiej, zmarł tam Janusz Radziwiłł, prawdopodobnie w wyniku otrucia. W 1659 roku król Jan Kazimierz postanowił uhonorować zasługi poniesione przez Stefana Czarnieckiego podczas Potopu szwedzkiego i nadał mu starostwo tykocińskie. Dzięki temu, Czarniecki mógł w 1661 roku stał się pełnoprawnym właścicielem zamku. Następnie, w wyniku małżeństwa córki Czarnieckiego, Aleksandry Katarzyny, przeszedł w ręce marszałka Jana Klemensa Branickiego
Tykocin – Kościół Trójcy Przenajświętszej
Kolejny niezwykle charakterystyczny i warty uwagi obiekt w Tykocinie. Został zbudowany w I połowie XVIII wieku z fundacji hetmana Jana Klemensa Branickiego. Stanowi wschodnią ścianę rynku w Tykocinie, zachwycając swoją oryginalną późnobarokową architekturą. Szczególnie w oczy rzucają się dwie wieże połączone z korpusem kościoła łukami i arkadami w kształcie półkolistych skrzydeł.
Pentowo – Europejska Wieś Bociania
Nieopodal Tykocina znajduje się absolutnie unikatowe miejsce na mapie Polski – Europejska Wieś Bociana. Całe Podlasie słynie z bocianów, jednak to właśnie w Pentowie można ich spotkać najwięcej – nawet 100 w jednym miejscu! A skąd się tam wzięły? W 1991 roku przez okolicę przeszedł huragan, pozostawiając wiele połamanych drzew. Stały się one idealnym miejscem dla bocianów, które zaczęły budować na nich gniazda. Kiedy zaczęło brakować wolnych drzew, bociany przeniosły się na słupy oraz dachy budynków, ciągle zwiększając swoją populację.
Bociany urzędują w Pentowie od maja do sierpnia i nie brakuje wówczas ornitologów-amatorów, którzy z całej Polski przyjeżdżają, by obejrzeć to niezwykle miejsce. Również przy samym zamku w Tykocinie bociany utworzyły sobie gniazda – można je podziwiać z zamkowej wieży lub przez Internet, dzięki transmisji na żywo dostępnej właśnie w tych miesiącach.
Bez wątpienia Tykocin jest wyjątkowym miejscem na mapie Polski. Może być destynacją zarówno na krótszy, jak i dłuższy weekend. Z Warszawy to niecałe dwie godziny drogi! Warto zainteresować się miastem, które jest bardzo ciekawe, a przy tym nie widnieje na szczycie najpopularniejszych polskich miejsc do odwiedzenia.
